De Belgische federale website rond bewust energieverbruik. Goed voor je portemonnee en de planeet.
© iStock/AntonioSolano
De sector van de verlichting heeft de laatste jaren een bijzonder snelle evolutie doorgemaakt: de klassieke, inefficiënte (energievretende) gloei- en halogeenlampen zullen binnenkort dankzij een totaal verbod op hun verkoop binnen Europa quasi volledig van de markt verdwijnen. Terecht, want deze lamptypes hebben slechts een rendement van respectievelijk 10-15 en 20-25 lumen/watt (lm/W):
© EnergyWatchers.be
Deze grafiek toont de lichtopbrengst per watt (in lumen/watt) voor 5 soorten lampen. Ledlampen scoren duidelijk het best qua energie-efficiëntie.
De staafvormige buislamp (beter bekend als TL, uit het Frans: ‘tube luminescent’ of ‘lichtgevende buis’) en de compacte fluorescentielamp (CFL, eigenlijk een kleine, geplooide buislamp, beter bekend als spaarlamp) scoorden de voorbije jaren goed, maar vooral de CFL-lampen zijn omwille van hun lager rendement (max. 65 lm/W), hun technische beperkingen (een trage opstart, een beperkte levensduur bij veel aan/uit-schakelingen, de overwegend koudere kleurtint) en hun vorm en omvang ondertussen voorbijgestreefd.
De zuinigste lampen zijn op dit ogenblik de ledlampen met een energie-efficiëntie tot boven de 150 lm/W. Voor alle traditionele lamptypes zijn nu retrofit-oplossingen met led beschikbaar, in alle mogelijke vormen, afmetingen en lampvoetjes, en dit zowel op 230V als op 12V.
Energie-efficiënte: af te lezen van het energielabel
Omdat deze technologische ontwikkeling niet stilstaat en lampen steeds efficiënter werden, werd aan het originele (in 1998 gelanceerde) energie-etiket voor verlichtingstoestellen in 2012 twee nieuwe klassen toegevoegd: A+ en A++.
Maar na verloop van tijd vielen steeds meer lampen in deze twee hoogste klassen, waardoor het label zijn waarde verloor. Daarom werd vanaf september 2021 de oude indeling (A tot G) hernomen, maar met nieuwe waarden voor energie-efficiëntie achter elke klasse. Zo zal een lamp uit de klasse A+ op het nieuwe label vandaag misschien in de C- of D-klasse vallen.
Het nieuwe energie-etiket is herkenbaar aan o.a. de QR-code, die doorverwijst naar meer informatie in een productendatabank (EPREL). Tijdens een overgangsfase zullen de oude en de nieuwe etiketten naast elkaar in omloop zijn, maar vanaf september 2023 is uitsluitend het nieuwe label nog toegelaten.
|
|
|
|
|
|
|
| Algemene evaluatie |
eenvoudig en goedkoop maar korte levensduur en zeer laag rendement |
verbeterde gloeilamp (qua levensduur en rendement) |
compacte fluorescentielampen; zuinig maar minder populair (1) |
staaf- of ringvormige fluorescentielampen (uit het Frans: tube luminescent); zuinig | momenteel de zuinigste lampen |
|
enkel voor sporadisch gebruik |
zuinig, dus geschikt voor algemeen gebruik | ||||
|
zo snel mogelijk vervangen door een ledlamp |
bij defect recycleren en vervangen door een ledlamp (of een nieuwe TL) |
||||
| Werking | De stroom loopt door een gloeidraad die zodanig opwarmt dat hij licht uitstraalt. |
Zoals een gloeilamp, maar gevuld met een inert gas en een kleine hoeveelheid halogenen. (2) |
Zijn compacte TL's. Het voorschakelapparaat (de ballast) zit bij huishoudelijke modellen in de lampvoet. |
Een voorschakelapparaat zorgt voor een gasontlading met UV-stralen die een fluorescerende laag aan de binnenzijde doen oplichten. |
Lichtgevende dioden (Light Emitting Diode) zijn elektronische componenten die onder spanning licht produceren. (3) |
| Energieverbruik | zeer hoog: produceren meer warmte (90 à 95%) dan licht |
iets lager dan een gloeilamp; de nieuwste (IRC) zijn 30% zuiniger |
bijzonder zuinig (80% lager verbruik dan gloeilampen) |
na leds de zuinigste lamp indien voorzien van een elektronisch voorschakelapparaat | zeer zuinig |
| Geschikt voor ruimten die... | minder dan een ½ u per dag gebruikt worden |
regelmatig gebruikt worden, mits een “warme” kleurtemperatuur; leds kunnen ook dienen als sfeerverlichting (tuin) of als gids (paden, gang of trappen) |
|||
| Recyclage | restafval (niet recycleerbaar maar ongevaarlijk) |
klein gevaarlijk afval (fluorescerend poeder en kwikdamp) |
elektro-afval (elektronica) | ||
| Vermogen | 15 – 150 W |
10 – 150 W (1ste generatie: 5 - 500 W) |
3 – 23 W | 8 - 80W | enkele W |
| Spanning | 220 - 240 V | 220 - 240 V of 12 V |
220 - 240 V | 220 - 240 V | 230 V of op laagspanning |
| Lampvoet | vele soorten, o.a. E27, E 4 | E27, E14, GU10, GU5.3, GU4, R7, G9, GU4 | E27, E14, GU 10, G9, GX53, R7,… | vele soorten, o.a. G5, G13 | E27, E14, R7, S14, GU10, GU5.3, GU4, G9, G4, GX53 |
| Gemiddelde levensduur | 1.000 uur | 2.000 - 5.000 uur (meestal langer indien op 12V ) | 6.000 - 12.000 uur, afhankelijk van merk en model | tot 20.000 uur, afhankelijk van het voorschakelapparaat | 5.000 – 100.000 u, gaat zelden stuk. (4) |
| Dimmen mogelijk | ja | ja | zelden | ja indien elektronische ballast dimbaar | sommige modellen |
| Kleurtemperatuur | 2700 K (warm wit) | warm wit (2800 K) tot neutraal wit (3000 K) | van warm wit (2700 K) tot koud wit (6700 K) | ||
| Kleurweergave-index (Ra) | uitstekend: Ra = 100, wat overeenkomt met daglicht | hoog: Ra meestal tussen 80 en 90 | hoog tot zeer hoog: Ra tussen 80 en 95 | hoog tot zeer hoog: Ra tussen 80 en 95 | |
| Energielabel | E, F of G (oude energielabel) | eerste generatie: B tot G; laatste: B of C (oude energielabels) | A+, A of B (oude energielabel) | A | A en B voor professionele lampen, C en D voor huishoudelijke lampen |
| Prijs | de verkoop is sinds 2012 in de EU verboden, behalve speciale versies voor ovens en koelkasten |
(1 - 15 €) |
6 -11 € |
5 - 15 € |
hangt sterk af van het vermogen en het aantal leds in de armatuur |
(1) CFL's (spaarlampen) zijn minder populair omwille van de trage opstart, de soms ‘koude’ kleurtint, de soms slechte lampkwaliteit of de weinig praktische omvang en vorm.
(2) Bij de laatste generatie halogeenlampen kaatst een speciale coating (Infrared Reflective Coating) op de binnenkant van het lampomhulsel de warmte terug waardoor de gloeidraad minder energie nodig heeft om op temperatuur te komen. Ze zijn enkel herkenbaar aan de uitbreiding ‘eco’, ‘ES’ (energy saving) of ‘IRC’ in de naam.
(3) De dioden produceren licht van een specifieke kleur (rood, groen, blauw, amber, violet,..), afhankelijk van de gebruikte halfgeleiders. Wit licht wordt gecreëerd door ofwel een blauwe led te combineren met fosforpoeders of door blauwe, rode en groene leds te combineren. De kleurtemperatuur van het witte licht wordt geoptimaliseerd via specifieke fosforen of door de toevoeging van extra gekleurde leds. Sommige ledproducten kunnen al dan niet zichtbare flikkering geven (bij het dimmen of bij minder goede elektronica), wat sinds 1/9/2021 geweerd wordt dankzij strengere eisen vanuit Europa.
(4) Doordat leds geleidelijk uitdoven, heeft de levensduur meer te maken met het behoud van de lichtstroom. Omwille van de lange levensduur waren de eerste led-toestellen dikwijls één gesloten geheel, maar het zal (met het oog op een circulaire economie) binnenkort mogelijk worden om bij een defect een led in een armatuur te vervangen.
gloeilamp
halogeenlamp
CFL (‘spaarlamp’)
TL
ledlamp